Επτά μυκηναϊκά αγγεία από την Κάρπαθο, στο Βρετανικό Μουσείο.

  Τα αγγεία τα οποία θα παρουσιάσω στην εγγραφή μου αυτή, βρίσκονται μεταξύ άλλων ευρημάτων από την Κάρπαθο στο Βρετανικό Μουσείο.(1) Τα περισσότερα είναι καταχωνιασμένα σε κάποια αποθήκη αντί του φυσικού τους χώρου, που θα έπρεπε να είναι το Αρχαιολογικό Μουσείο της Καρπάθου. 

  Ο κατάλογος του Βρετανικού Μουσείου (1925) από τον οποίο ανέσυρα τις πληροφορίες μου, αναφέρει ότι πιθανόν βρέθηκαν στον ίδιο τάφο και ότι ανήκουν στην ύστερη Μυκηναϊκή εποχή (1400 π.Χ. έως το 1050 π.Χ.)(2). Τα θεωρεί ως μια ομοιογενή ομάδα φτιαγμένα σε μεγάλο βαθμό από το ίδιο υλικό, το οποίο διακρίνεται από μια απαλή κίτρινη επίστρωση σε πιο τραχύ κόκκινο πηλό, όπως η κρητική κεραμική της ίδιας περιόδου, που βρέθηκαν στο Παλαιόκαστρο της Κρήτης. Μερικά από τα σχέδιά τους ανήκουν επίσης στο κρητικό «κλειστό στυλ». Δεν μας δίνει καμία σχετική πληροφορία για το πως βρέθηκαν στην κατοχή του Μουσείου. Αντίθετα στην ιστοσελίδα του Βρετανικού Μουσείου διαβάζουμε ότι δωρήθηκαν από τον W.R. Paton το 1887.

  Ο Μ.Γ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ ΝΟΥΑΡΟΣ στην "Ιστορία της Νήσου Καρπάθου", μας λέει ότι ο Άγγλος αρχαιολόγος W.R. Paton επισκέφτηκε την Κάρπαθο και δημοσίευσε άρθρο με τίτλο "Αγγεία εν Καλύμνω και Καρπάθω" στο Journal of Hellenic Studies τομ VIII, (1887), όπου αυτός παρουσιάζει πέντε από τα αγγεία αυτά, αρνούμενος όμως ότι η ανακάλυψη του τάφου ανήκει σε αυτόν. Πιθανόν ανασκάφτηκε από κάποιον ντόπιο, ο οποίος γνώριζε το τεράστιο ενδιαφέρον που επιδείκνυαν οι ξένοι περιηγητές για αρχαία αντικείμενα, περιμένοντας τον κατάλληλο αγοραστή, ο οποίος τελικά βρέθηκε στο πρόσωπο του Paton. 

  Ας δούμε όμως τα αγγεία αυτά, ιδιαίτερης τεχνοτροπίας κάποια από αυτά:

α) Κύπελο σχήματος κεφαλής ταύρου. Ύψους: 15,24 εκ. Πηλός ανοικτού καφέ χρώματος με θαμπή κίτρινη επιφάνεια και μαύρο βερνίκι. Η κεφαλή είναι πεπλατυσμένη στο επίπεδο των κεράτων, καμπυλωμένη προς τα μέσα σε ένα απλό κυκλικό στόμιο στο πίσω μέρος υπάρχει μια θηλειά ως λαβή. Το ρύγχος επίσης είναι πεπλατυσμένο στη βάση του κυπέλλου  και είναι τρυπημένο με μια μικρή τρύπα που είχε ανοιχτεί όσο ο πηλός ήταν μαλακός. Αυτό το μέρος και ο λαιμός, το εσωτερικό των αυτιών και τα κέρατα είναι βαμμένα μαύρα. Ο

ώμος του αγγείου είναι διακοσμημένος με διαγράμμιση. Η λαβή έχει βερνίκι στα άκρα. Από το ρύγχος μέχρι τον ώμο σχεδιάζονται, πίσω από τα μάτια, δύο ζεύγη κάθετων γραμμών. Στα κενά που σχηματίζονται έτσι σε κάθε πλευρά υπάρχουν διάφορα σχέδια: στον χώρο δίπλα στα αυτιά υπάρχουν τρεις σταυροί ο ένας πάνω από τον άλλον με άκρα σαν πέταλα λουλουδιών. Και σε κάθε ένα από τα άλλα, τρεις ομάδες οριζόντιων ράβδων. Δύο παρόμοιοι σταυροί είναι ζωγραφισμένοι κάτω από κάθε μάτι, και στο κέντρο του μετώπου υπάρχει ένας μεγαλύτερος σταυρός ανάμεσα σε δύο μικρούς. Η μύτη έχει διαγράμμιση με οριζόντιες γραμμές. Πιθανόν χρησιμοποιούνταν ως τελετουργικό δοχείο σπονδής. (Οι ζωγραφιστές εικόνες είναι του 1925, ενώ οι φωτογραφίες είναι από την ιστοσελίδα του Βρετανικού Μουσείου. Εδώ παρατηρούμε ότι επιδιορθώθηκε το κέρατο.)

β) Χωνοειδές αγγείο. Σημερινό ύψος: 12,7εκ. Διάμετρος στομίου: 7,62εκ. Το σημείο της βάσης έχει σπάσει. Το σώμα είναι σφαιρικό, έντονα συστελλόμενο σε μια στενή βάση, η οποία πιθανότατα ήταν τρυπημένη. Υπάρχει ένα όρθιο χείλος και μια επίπεδη λαβή με θηλιά. Στον ώμο απέναντι από τη λαβή απεικονίζεται ένα κεφάλι ταύρου. Υλικό όπως το προηγούμενο. Το αγγείο είναι κατασκευασμένο σε δύο τμήματα ενωμένα στο χείλος. Η εσωτερική χοάνη καταλήγει περίπου 5 εκ πάνω από το σημείο θραύσης (πιθανώς περίπου 10 εκ πάνω από το αρχικό πόδι του αγγείου). Στο σημείο που η λαβή ενώνεται με το χείλος υπάρχει μια μικρή τρύπα, που επικοινωνεί με τον κρυφό θάλαμο. Η ζωγραφισμένη διακόσμηση αποτελείται από παράλληλες θηλιές με σιρίτι και καμπύλες διακεκομμένες γωνίες στον ώμο του αγγείου, και απλές ταινίες στο σώμα. Επίσης κι αυτό, πιθανόν να ήταν ένα αγγείο σπονδής.

Εικόνα του 1925

  Το ιδιαίτερο αυτό εύρημα αναφέρεται απλώς στον σημερινό κατάλογο της ιστοσελίδας του Βρετανικού Μουσείου δίχως φωτογραφία.

γ) Κύπελο με λαβή. Ύψος 7,6 εκ. διάμετρος 14.7 εκ. Με αιχμηρό

ώμο και χείλος ελαφρώς προεξέχοντα ώστε να σχηματίζει στόμιο σε ορθή γωνία με τη λαβή. Ανοιχτόχρωμος κίτρινος πηλός (πιθανώς επιφανειακό επίχρισμα) και καφέ μαύρο βερνίκι. Στο πάνω μέρος υπάρχει μια ταινία που περιέχει λοξές κυματιστές γραμμές, οι οποίες τέμνονται έτσι ώστε να σχηματίζουν έξι ζεύγη τριγώνων που ενώνονται κάθετα στις κορυφές. Τα τρίγωνα είναι γραμμοσκιασμένα με καμπύλες. Εσωτερικά, κάτω από το χείλος και στη βάση, και εξωτερικά, στο χείλος, τον ώμο και το πόδι, υπάρχουν απλές φαρδιές ταινίες.

  Παρατηρούμε ότι στη φωτογραφία ίσα που διακρίνεται ο διάκοσμος του κυπέλου σε αντίθεση με την εικόνα του 1925.

δ) Κύλικας Ύψος 20,2 εκ. Από ελαφρώς ερυθρωπό πηλό με πολύ λείο
ωχροκίτρινο επίχρισμα. Στο σώμα υπάρχουν οκτώ συμβατικά κοχύλια πορφύρας (murex), σχεδιασμένα σαν να κρέμονται κάθετα από το χείλος, εναλλασσόμενα με κύκλους εντός δακτυλίων από κουκκίδες. Στο στέλεχος και τη βάση έχουμε πλατιές ταινίες. 

ε) Κύλικας  Ύψος: 20,1εκ. Όπως το προηγούμενο, αλλά από σκουρότερο πηλό. Το άνω μέρος του σώματος χαρακτηρίζεται ως ζωφόρος από τη συνηθισμένη ομάδα λεπτών γραμμών. Το σχέδιο αποτελείται από σπειροειδείς σπείρες με επικαλυπτόμενα άκρα.

στ) Οινοχόη:  Ύψος 12,05 εκ. Επίπεδο σφαιρικό σώμα, κοντός φαρδύς

λαιμός που στρέφεται σε μακρύ στόμιο στη μία πλευρά, και επίπεδη λαβή σε σχήμα θηλιάς. Ανοιχτόχρωμος κίτρινος πηλός ή γύψος και μαύρο βερνίκι, το οποίο έχει φθαρεί ως επί το πλείστον. Μια πλατιά ταινία είναι ζωγραφισμένη γύρω από τη βάση του λαιμού, κατεβαίνοντας για να συμπεριλάβει την κάτω εισαγωγή της λαβής. Δύο πλατιές κάθετες γραμμές σε κάθε πλευρά του λαιμού συνδέουν αυτήν τη ταινία με το χείλος, και από κάτω της στον ώμο υπάρχει μια ταινία από συνδεδεμένα διπλά άγκιστρα. Από κάτω, απλές ταινίες. Η μορφή είναι σπάνια στην ύστερη μυκηναϊκή κεραμική.  

ζ) Ψευδόστομος αμφορέας: Ύψος: 6,35 εκ. Επίπεδο σώμα με αιχμηρό
ώμο. Σκούρος κόκκινος πηλός με κίτρινο επίχρισμα και μαύρο βερνίκι. Στον κύκλο που περικλείει το στόμιο και τις λαβές υπάρχουν τέσσερα τρίγωνα με επαναλαμβανόμενα περιγράμματα και διαγράμμιση μεταξύ τους. Στο σώμα, απλές ταινίες.

(1) Πενήντα τέσσερα εκθέματα από την Κάρπαθο κατέχει το Βρετανικό μουσείο. Στο μέλλον θα αναφερθούμε σε αυτά.

(2) Στον ίδιο τάφο βρέθηκε και μικρό μπρούντζινο σπαθί της ίδιας περιόδου, με λαβή στην οποία διακρίνονται κομμάτια από ελεφαντόδοντο. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 

CATALOGUE OF THE GREEK AND ETRUSCAN VASES IN THE BRITISH MUSEUM. VOL. I. PART 1 . PREHISTORIC AEGEAN POTTERY. BY E. J. FORSDYKE, M.A., F.S.A., ASSISTANT-KEEPER IN THE DEPARTMENT OF GREEK AND ROMAN ANTIQUITIES. LONDON : PRINTED BY ORDER OF THE TRUSTEES. Sold at the BRITISH MUSEUM ; and by BERNARD QUARITCH, LTD., II, Grafton Street, New Bond Street, W.1 ; and Mr. HUMPHREY MILFORD, Amen House, Warwick Square, E.C. 4. 1925. 

THE JOURNAL OF HELLENIC STUDIES BIBLIOTHÈQUE S. J. LesFontaines 60- CHANTILLY PLATES, I.-LXXXIII. VOLS. I.-VIII. PUBLISHED BY THE COUNCIL, AND SOLD ON THEIR BEHALF BY MACMILLAN AND CO., 29, BEDFORD STREET, STRAND, LONDOΝ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΚΑΡΠΑΘΟΥ  Μ.Γ. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ ΜΟΥΑΡΟΥ ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ "ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΧΑΡΑ" ΟΘΟΥΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ 1998

ΒΑΣΙΛΗΣ ΔΙΑΚΟΒΑΣΙΛΗΣ