Η πειρατική δράση γύρω από την Κάρπαθο στις αρχές του 17ου αιώνα.

   Δύο μεγάλα κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν η Κωνσταντινούπολη και η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Και το εμπόριο μεταξύ αυτών των περιοχών γινόταν κυρίως διαμέσου της θαλάσσης, όχι όμως δίχως κινδύνους, μιας και η Μεσόγειος μαστιζόταν από πειρατές κάθε φυλής και εθνικότητας, Άγγλους, Μαλτέζους, Ισπανούς, Γάλλους, Ναπολιτάνους, Γενουάτες, Μπαρμπερίνους, Έλληνες και Τούρκους, πρώην Ιππότες διαφόρων ταγμάτων. Άλλες φορές δρούσαν αυτόνομα(πειρατές) κι άλλες φορές εξασκούσαν  το επάγγελμα της πειρατείας για λογαριασμό πλουσίων ηγεμόνων, όπως  των Μεδίκων της Φλωρεντίας ή  της Μεγάλης Δούκισσας και πριγκίπισσας της Λορραίνης, Χριστίνας (και τότε είναι κουρσάροι). 

  Επειδή τις περισσότερες φορές τα όρια μεταξύ πειρατών και κουρσάρων είναι δυσδιάκριτα, για ευκολία θα χρησιμοποιώ τον όρο πειρατές. Όλοι οι παραπάνω έκαναν πειρατικές επιδρομές και στη στεριά, κτυπιούνταν και μεταξύ τους, αλλά κυρίως εφορμούσαν εναντίον πλοίων που εξυπηρετούσαν το Οθωμανικό εμπόριο, λεηλατώντας το εμπόρευμά τους ή αιχμαλωτίζοντας τα πληρώματά τους. Μα και τα πολεμικά πλοία του Σουλτάνου πολλές φορές αιχμαλώτιζαν δυτικά πληρώματα, τα οποία οδηγούνταν σιδηροδέσμια στην Κωνσταντινούπολη, όπου απελευθερώνονταν αφού καταβάλλονταν τα αναγκαία λύτρα. Υπήρχε ένας άτυπος κηρυγμένος πειρατικός πόλεμος μεταξύ Χριστιανικών και Μουσουλμανικών πλοίων. Η πειρατεία ήταν μια πολύ κερδοφόρος επιχείρηση κι όσοι την εξασκούσαν αποκόμιζαν τεράστια κέρδη. Εκτός το ότι διακινδύνευαν τα πάντα έπρεπε να έχουν και την τύχη με το μέρος τους, διότι πάντα καραδοκούσε ο κίνδυνος της πλήρους αποτυχίας, καθώς τους καταδίωκε συνεχώς ο Οθωμανικός στόλος. 

Ένα Γαλλικό πλοίο ενάντια σε πλoιάρια των Μπαρμπερίνων πειρατών
Aert Anthoniszon (1579-1620)

  Η διαδρομή που ακολουθούσαν τα Οθωμανικά εμπορικά πλοία και αφορά την Κάρπαθο, ήταν η Αλεξάνδρεια - Κωνσταντινούπολη. Τα Οθωμανικά πλοία ξεκινούσαν κάθε φθινόπωρο, σε μεγάλες νηοπομπές για να προστατεύονται μεταξύ τους, από την Αίγυπτο. Στο ύψος της Κύπρου αν αισθάνονταν ασφαλή, χωρίζονταν σε αυτά που θα έπιαναν λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου (Αττάλεια), και τα περισσότερα συνέχιζαν προς την Κάρπαθο, αυτά που είχαν ως τελικό προορισμό της Κωνσταντινούπολη. Την άνοιξη η διαδρομή ακολουθούσε αντίθετη πορεία. Στην περιοχή ανάμεσα Καρπάθου και Ρόδου οι πειρατές έστηναν πολλές από τις ενέδρες τους.  Έτσι μόνο στην πρώτη δεκαετία του 17ου αιώνα, έχουμε καταγεγραμμένες στα δυτικά αρχεία έξι πειρατικές επιδρομές δυτικών πληρωμάτων στην περιοχή γύρω από την Κάρπαθο, δίχως να έχουμε στοιχεία από Οθωμανικά ή άλλα μουσουλμανικά αρχεία.

  Έτσι έχουμε για παράδειγμα μια αναφορά ότι τον Σεπτέμβριο του 1603, κοντά στην Κάρπαθο, ενώ ο καιρός ήταν μπουνάτσα, ένα πλοίο της Μάλτας, ένα της Σικελίας και τρία πλοία της Νάπολης υπό τον capitan Simon de Saint Jean κτύπησαν τον Τουρκικό στόλο, συγκρουόμενα μαζί του για τρεις μέρες. Τους ανάγκασαν να οπισθοχωρήσουν προς τη Ρόδο, χάνοντας 300 άτομα. Αλλά και οι δυτικοί είχαν πολλές υλικές ζημιές και νεκρούς. Την ίδια εποχή κτύπησαν και την Τουρκική νηοπομπή εμπορικών πλοίων που έρχονταν από την Αλεξάνδρεια. 

  Μια άλλη αναφορά μας λέει για το 1605, όπου δύο πειρατικές φλωρεντινές γαλέρες με αρχηγό τον V d. Appiano, κατέλαβαν ύστερα από καταδίωξη τρία μπριγκατίνια(1) των Τούρκων, κοντά στην Κάρπαθο, φορτωμένα με εμπορεύματα.

 Την ίδια χρονιά, στις 26 Σεπτεμβρίου, μεταξύ Καρπάθου και Ρόδου αιχμαλωτίστηκαν  δύο καραμουζάλ(2), το μεγαλύτερο 1800 salme(3) και το μικρότερο 1000 κανταριών(4). 500 Τούρκοι μετέφεραν το εμπόρευμα αυτό στον πασά του Καΐρου. Από αυτούς 150 έγιναν σκλάβοι, συγχρόνως όμως και τρεις γαλέρες του Φλωρεντινού στόλου του  Αγίου Στεφάνου, υπέστησαν μεγάλες ζημιές.

  Την επόμενη χρονιά, στις 13 Μαΐου,  οι γαλέρες του Αγίου Στεφάνου με επικεφαλής τον Inghirami,πάλι μεταξύ Καρπάθου και Ρόδου,  συνάντησαν και επιτέθηκαν σε τρία καραμουζάλ, που αντέταξαν πεισματική άμυνα. Το ένα από αυτά ήταν ελληνικό. Τα δύο Τούρκικα πήγαιναν στη Δαμασκό φορτωμένα με ξυλεία και τυρί. Μετά από σκληρό αγώνα τα κατέλαβαν. Σκοτώθηκαν 40 Τούρκοι και συνελήφθησαν 34. Από τις γαλέρες σκοτώθηκαν 7 και τραυματίστηκαν 17. Άρπαξαν από τα καραμουζάλ 1000 σκούδα(5) και 13 κανόνια. Επιβίβασαν στις δικές τους γαλέρες 25 Έλληνες και άφησαν τα καραμουζάλ έρμαια της θάλασσας.

  Το 1610 ο πειρατικός στόλος του G. de Beauregard, τον Νοέμβριο συνέλαβε ένα καραμουζάλ.

  Η Κάρπαθος επίσης αναφέρεται ως θέση ανάπαυσης και συνάντησης Χριστιανών πειρατών. Πιθανόν να χρησιμοποιούσαν το φυσικό λιμάνι στο Τρίστομο, το οποίο παρέχει πλήρη προστασία και είναι δυσδιάκριτο για όποιον αδαή περνά έξω από αυτό.

  Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε, ότι αν για ένα τόσο μικρό διάστημα έχουμε τόσες πολλές πειρατικές επιδρομές στα νερά της Καρπάθου, σίγουρα αυτές δεν άφησαν ανεπηρέαστους και τους κατοίκους του νησιού όλη την περίοδο της Οθωμανικής Κατοχής, μιας και οι πειρατές έβρισκαν το νησί ελεύθερο από κάθε είδους Τουρκική φρουρά και ο Καδής για τα διοικητικά του καθήκοντα επισκεπτόταν το νησί  μόνο για μικρό διάστημα το καλοκαίρι και για να εισπράξει τους αναλογούντες φόρους. Πολλές φορές οι πειρατές κατέβαιναν στο νησί για ανεφοδιασμό, κι αν και γενικά συμπεριφέρονταν καλά στον χριστιανικό πληθυσμός, αυτό δεν ήταν ο κανόνας.

(1) μπριγκατίνι: Γρήγορο και ευέλικτο ιστιοφόρο, μεσαίου μεγέθους με δύο κατάρτια

(2) καραμουζάλ: Βαρύ μεταγωγικό και εμπορικό πλοίο του Οθωμανικού ναυτικού

(3) salme: μονάδα μέτρησης φορτίου, που γενικά αναλογούσε στο φορτίο ενός μουλαριού

(4) καντάρι: Μονάδα μέτρησης βάρους, ισοδυναμούσε περίπου με 54,5 σημερινά κιλά

(5) σκούδο: Χρυσό ή ασημένιο νόμισμα, που χρησιμοποιούσαν τα διάφορα Ιταλικά κράτη.

    Βιβλιογραφία: 

                       ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ στους μέσους χρόνους της Τουρκοκρατίας 1538-1699 Αλεξάνδρας Κρακοντέλλη Δ.Φ.   εκδόσεις ΕΣΤΙΑ 1991

                                                                                                     Βασίλης Διακοβασίλης