Διαζύγια επί Τουρκοκρατίας στην Κάρπαθο.

 Πολλής κόσμος πιστεύει, ότι επί Τουρκοκρατίας, όπου οι Ελληνικοί πληθυσμοί ήταν κάτω από την στενή επίβλεψη της εκκλησίας, το διαζύγια θα ήταν μια πράξη άγνωστη μεταξύ των ανδρογύνων. Δικαστικά οι Χριστιανικοί πληθυσμοί λογοτούσαν στα εκκλησιαστικά δικαστήρια, στα οποία ηγούνταν ο Μητροπολίτης της περιοχής και μας είναι δύσκολο να φανταστούμε, ότι από την μία στο μυστήριο του γάμου έλεγαν: "ους ο Θεός συνέζευξεν, άνθρωπος μη χωριζέτω" και από την άλλη να εκδίδουν, βάση των δικαστικών τους αρμοδιοτήτων, διαζευτήρια.  Επιπλέον αν λάβαιναν υπόψη μας, ότι τα ήθη ήταν πολύ σφιχτά και η κοινωνική κριτική αυστηρότατη, τότε σίγουρα θα υποστήριζαν, ότι οι περιπτώσεις των διαζυγίων ήταν ανύπαρκτες.

  Κι όμως η παραπάνω άποψη είναι λανθασμένη. Διαζύγια έδινε η Ορθόδοξη εκκλησία, ως έσχατη όμως λύση (κατ' οικονομία), μόνο όταν η συνέχιση του γάμου ήταν αδύνατη. (π.χ. λόγω μοιχείας ή εγκατάλειψης).

Πηγάδια - 2011

  Και προς απόδειξη των παραπάνω, σήμερα θα σας παρουσιάσω δύο έγγραφα της Μητρόπολης Καρπάθου, των τελευταίων ετών της Οθωμανικής περιόδου. Το πρώτο είναι μία επίσημη πρόσκληση για την εκδίκαση υπόθεσης διαζυγίου και διατροφής, στο πνευματικό δικαστήριο της Μητρόπολης Καρπάθου. Ο σύζυγος, αγνώστου διαμονής, καλείται να παρουσιαστεί στο δικαστήριο ο ίδιος ή δια αντιπροσώπου, μετά από τριάντα μία μέρες από τη δημοσίευση της πρόσκλησης. Αν δεν παρουσιαστεί θα δικαστεί ερήμην. Η αγωγή της συζύγου αφορά διαζύγιο («επί διαζεύξει») και καταβολή χρημάτων για διατροφή (αποτίσεως διατροφής).

 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΝ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ 

   Προσκαλεῖται ὁ Ἰωάννης Μιχ. Παπᾶ Γεωργίου κτίστης, ὑπήκοος Ὀθωμανός, ὁρμώμενος ἐκ τοῦ χωρίου Μενετῶν Καρπάθου, νῦν δὲ ἀγνώστου διαμονῆς ὅπως τὴν πρώτην Παρασκευήν καὶ ὥραν 7ην τῆς ἡμέρας τουρκιστί, μετὰ παρέλευσιν τριάκοντα καὶ μιᾶς ἡμερῶν ἀπὸ τῆς πρώτης δημοσιεύσεως τῆς παρούσης κλήσεως ἐμφανισθῇ ἐνώπιον τοῦ Πνευματικοῦ Δικαστηρίου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Καρπάθου αὐτοπροσώπως, ἢ δι᾿ ἀντιπροσώπου του ὡς ἐναγόμενος ὑπὸ τῆς συζύγου αὐτοῦ Φραγκουλιᾶς Πολυχρονίου Διάκο Μιχάλη ἐκ τοῦ χωρίου Μενετῶν ἐπὶ διαζεύξει καὶ ἀποτίσεως διατροφῆς. Ἐν ἐναντίᾳ περιπτώσει ἡ κατ' αὐτοῦ ἀγωγὴ δικασθήσεται ἐρήμην. 

  Ἡ παροῦσα κλῆσις δημοσιευθήσεται τρίς κατὰ συνέχειαν διὰ τῆς ἐν Κων)πόλει ἐκδιδομένης Εφημερίδος « Εκκλησιαστική ᾿Αλήθεια. »

 Ἐν Καρπάθῳ, τῇ 16 Δεκεμβρίου 1899. 
 Ὁ Πρόεδρος.
 Ὁ Γενικὸς τοῦ Μητροπολίτου Επίτροπος. 
 Παπᾶ ᾿Ιωάννης Γ. Μυκονιάτης.

  Ιδιαιτέρως ενδιαφέρον, είναι να δούμε τι σημαίνει αυτό που λέει, "και 7ην της ημέρας τουρκιστί." Επί τουρκοκρατίας δεν ίσχυε το 24ωρο, αλλά το 12ωρο. Ανεξαρτήτως εποχής, όταν έδυε ο ήλιος ήταν 12 ακριβώς. Οπότε λαμβάνοντας υπόψη ότι ήταν Δεκέμβρης και ή δύση του ηλίου γινόταν κατά τις 7μ.μ. (χωρίς την αλλαγή της ώρας), η ώρα πρόσκλησης πρέπει να ήταν κατά τις 2μμ.

  Το δεύτερο έγγραφο είναι μια απόφαση διαζυγίου. Παραλείπεται όλο το σκεπτικό της απόφασης, αλλά είναι πολύ ενδιαφέρουσα αυτή καθαυτή η απόφαση. Πρώτα πρώτα αν και ο σύζυγος δεν παρουσιάστηκε ενώπιον του Πνευματικού Δικαστηρίου της Μητρόπολης, γίνεται δεκτή η αγωγή της συζύγου του και κηρύσσεται ο γάμος διαλυμένος με ευθύνη του συζύγου. Καταδικάζει το σύζυγο να πληρώσει 3000 γρόσια (30 τουρκικές λίρες, περίπου 24 -25 αγγλικές λίρες) προς την σύζυγό του, για να αποπληρώσει αυτή αντίστοιχο δάνειο που έλαβε, για να ζήσει αυτή και το παιδί τους. Ορίζει προθεσμία τριάντα μίας ημερών για να γίνει η χρήση του ένδικου μέσου της αποκοπής εκ μέρους του συζύγου. Η απόφαση θα δημοσιευτεί τρεις συνεχόμενες φορές στην εφημερίδα "Εκκλησιαστική αλήθεια". Αυτή η ενέργεια γινόταν συνήθως σε υποθέσεις διαζυγίου, όταν ο εναγόμενος ήταν άγνωστης διαμονής ή η απόφαση έπρεπε να λάβει ευρεία δημοσιότητα για να θεωρηθεί έγκυρη η επίδοσή της. Τα δικαστικά έξοδα θα τα προκαταβάλει η σύζυγος και θα τα διεκδικήσει στη συνέχεια από τον σύζυγό της. Την απόφαση υπογράφει ο Μητροπολίτης Αγαθάγγελος: 

 ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ
 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΝ 

 Διὰ ταῦτα 

 ................................................................................................................................

  Δικάζον ἐρήμην τοῦ ἐναγομένου καὶ ἀποφασίζον παμψηφεὶ, δέχεται τὴν ἀγωγὴν τῆς ἐναγούσης Μαρίας Ἰωάννου Μαυροθαλασσίτου ὡς νόμιμον καὶ κηρύττει διαλελυμμένον τὸν μεταξὺ αὐτῆς καὶ τοῦ ἐναγομένου Β. Μ. Κούρογλου ὑφιστάμενον γάμον ἐξ ὑπαιτιότητος αὐτοῦ. 

  Καταδικάζει τὸν ἐναγόμενον εις τὴν πληρωμήν 3000 γροσίων πρὸς τὴν ἐνάγουσαν, προερχομένων ἐκ δανείου ὅπερ συνωμολογήσατο αὕτη πρὸς διατροφήν αὐτῆς τε καὶ τοῦ ἀνηλίκου τέκνου των. 

  Ὁρίζει προθεσμίαν τριάκοντα καὶ μιᾶς ἡμερῶν πρὸς χρῆσιν τοῦ ἐνδίκου μέσου τῆς ἀνακοπῆς ἀπὸ τῆς πρώτης δημοσιεύσεως τῆς παρούσης ἀποφάσεως. 

  Διατάττει τὴν δημοσίευσιν τρὶς κατὰ συνέχειαν τοῦ παρόντος διατακτικοῦ διὰ τῆς ἐφημερίδος «Εκκλησιαστική ᾿Αλήθεια» καὶ ἐπιτίθησι τῷ ἐναγομένῳ τὰ δικαστικὰ ἔξοδα καὶ τέλη τῆς παρούσης ἀποφάσεως καὶ τῶν διαζευκτηρίων ἐγγράφων ἀνερχόμενα εἰς γρ. 300 προκαταβαλλόμενα ὑπὸ τοῦ ἐπισπεύδοντος. Ἐγένειο ἀπεφασίσθη καὶ ἐδημοσιεύθη. 

 Ἐν Καρπάθῳ, τῷ 11 Φεβρουαρίου 1900. 

 Ὁ πρόεδρος 

 † Ὁ Καρπάθου ᾿Αγαθάγγελος.

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ, ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΝ ΙΔΡΥΜΑ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1988.

Βασίλης Διακοβασίλης