1937-38 Ιταλική Κατοχή! Διοικητικά και οικονομικά στοιχεία για την Κάρπαθο.

  Τα στοιχεία της εγγραφής αυτής, τα έχω ανασύρει από τη Γενική Επετηρίδα της Ιταλίας και της Ιταλικής Αυτοκρατορίας 1937-38, που εκδόθηκε από την εταιρία των Αδελφών Pozzo στο Τορίνο (ANNUARIO GENERALE D' ITALIA E DELL' IMBERIO ITALIANO 1937-38, DITTA FRATELLI POZZO TORINO). Στη σελίδα 155, υπάρχει το κεφάλαιο που αναφέρεται στα Ιταλικά νησιά του Αιγαίου (τα σημερινά Δωδεκάνησα). Θα περιοριστώ μόνο σε τμήματα αυτού, τα οποία αναφέρονται στην Κάρπαθο (Scarpanto). Σίγουρα τα στοιχεία της επετηρίδας δεν είναι πλήρη, κυρίως ως προς τους επαγγελματίες του νησιού, μας δίνουν όμως μια καλή εικόνα για την πολιτική και οικονομική κατάσταση του νησιού. Πολλά ονόματα είναι λάθος γραμμένα στα Ιταλικά, προσπάθησα να κάνω σωστή μετάφραση τους, πιθανόν όμως να έχω κάνει κι εγώ κάποια λάθη. Σίγουρα κάποια στοιχεία αποσιωπούνται, όπως για παράδειγμα οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις (και το αεροδρόμιο.)

Κατά την περίοδο αυτή, το νησί είχε 11500 κατοίκους κατανεμημένους σε 10 Δήμους. Η πυκνότητα ήταν 34.5 κάτοικοι/τ. χλμ. Όλοι οι κάτοικοι του νησιού ήταν Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Τα Δημοτικά Σχολεία χαρακτηρίζονται ως Ορθόδοξα (κατά αντιδιαστολή με τα καθολικά).Τα παραγόμενα είδη ήταν ελαιόλαδο και άλλα γεωργικά προϊόντα. Είχε κτηνοτροφία, παραγωγή χαλιών για τοπική χρήση (μάλλον αναφέρεται στους αργαλειούς) κι ένα μικρό εργοστάσιο τούβλων. Το νησί εισήγε άλευρα, υφάσματα και αποικιακά είδη και εξήγε εσπεριδοειδή και σταφύλια.

  Στις 31 Μαρτίου 1937, με Διάταγμα του Cesare Maria De Vecchi, όλες οι δημοτικές διοικήσεις διαλύθηκαν και διατυπώθηκε ένα ενιαίο κείμενο, σύμφωνα με το οποίο όλοι οι δήμοι διοικούνται από έναν Podestà (Δήμαρχο), που διορίζεται από τον Κυβερνήτη. Κατά την ανάληψη των καθηκόντων τους, όλοι ορκίζονται από τον Cesare Maria De Vecchi.

 Υπήρχαν πέντε σταθμοί της Ταχυδρομικής και Τηλεγραφικής Υπηρεσίας στο νησί: Μεσοχώρι, Απέρι, Όλυμπο, Διαφάνι και Φοινίκι. Τα Ταχυδρομικά γραφεία λειτουργούσαν με τους ίδιους κανόνες με το Ιταλικό Βασίλειο. Τα ταχυδρομικά τέλη ήταν αυτά που ίσχυαν στο Βασίλειο.

 

Πηγάδια

Τα Πηγάδια, πρωτεύουσα του νησιού, είχαν 800 κατοίκους και ήταν το κύριο λιμάνι του νησιού (με μικρή προβλήτα όμως), με δευτερεύον το Φοινίκι. Ως Σκάλα αναφέρεται και το Διαφάνι. "Κόλπος Πηγαδίων. Εξαιρετική παραλία για κολύμπι (περίπου 800μ.). Είναι πολύ βαθύς και επιτρέπει την αγκυροβόληση."

Το οδικό δίκτυο είχε μήκος συνολικά 20χλμ. Συνέδεε τα Πηγάδια με Απέρι, Βωλάδα, Όθος, Πυλές, Φοινίκι, Αρκάσα και Πηγάδια με Μενετές.

Η τηλεφωνική επικοινωνία με τη Ρόδο γινόταν με υποβρύχιο καλώδιο, (το οποίο έβγαινε στον κόλπο του Βρόντη στην Περιοχή Τηλέγραφος).

Κυβερνητικός Αντιπρόσωπος: Λοχαγός De Longis Mario. 
Γραμματέας: De Casa Oreste
Διερμηνέας: Χατζηδημητρίου Νικόλας

Δήμαρχος: Ιωάννης Φιλιππίδης

Γραμματέας: Εμμανουήλ Πρωτοψάλτης

Διοίκηση Βασιλικών Καραμπινιέρων (αστυνόμων):Ανθυπολοχαγός Pastore Francesco.

Διοικητής τμήματος: Αρχιλοχίας Cavallaro Alessιο. 

Εφημέριος: Παπά Νικόλαος Σακελλαρίδης.

Διευθυντής Τελωνείου - Διοικητής Τμήματος Οικονομικής Αστυνομίας:  Ανθυπολοχαγός Francesco Ardito. 

Βασιλικό Πρωτοδικείο. Πρωτοδίκης: Ιππότης Giacomo Fummu.

Γραμματέας δικαστηρίου: Χατζηκυριάκος Νικόλαος.

Λιμενικό Γραφείο. Διοικητής: Ταξίαρχος Giuseppe Leonne.

Γραφείο  Δασών. Διευθυντής: Hermer Valdemar.

Πεντατάξιο Δημοτικό Σχολείο. Διευθυντής:  Μοσχονάς Μιχαήλ.

Οδικές Μεταφορές: Πελεχρίνης Ηρακλής, Πρωτόπαπας Νικόλαος, Μακρής Εμμανουήλ, Κάτρος Εμμαμουήλ, Σκούλος Νικόλαος, Βόζος Αλκιβιάδης.

Δικηγόροι: Οικονομίδης Φραγκίσκος, Γιαννάκης Γ.

Έμποροι: Χατζηπαναγιώτης Ανδρέας, Λυριστάκης Νικήτας, Ματσάκης Εμμανουήλ, Ματσάκης Γεώργιος, Μικροπανδρεμένος Μηνάς, Ορφανός Ηλίας του Γεωργίου, Χιωτάκης Ανδρέας, Μανωλάκης Αλέξιος, Kασσιώτης Γεώργιος.

Οδοντίατρος: Λειβαδιώτης Κωνσταντίνος.

Φωτογράφος: Σταματιάδης Μιχαήλ.

Ιατροί - Χειρούργοι: Κοντός Κωνσταντίνος, Οικονομίδης Iωάννης, Τρεμπέλας Βασίλειος.

Ναυτιλιακή εταιρία: Adriatica Navigation Society (εβδομαδιαία δρομολόγια από και προς τα νησιά της Κτήσης).

Συμβολαιογράφοι: Χατζηκυριάκος Νικόλαος.

Απέρι

Το Απέρι είχε 1250 κατοίκους. 
Δήμαρχος: Ιατρός Σακελλαρίδης Αλέξανδρος.
Μητροπολίτης Καρπάθου και Κάσου: Γερμανός Μ.
Εκκλησιαστικό δικαστήριο: Μητροπολίτης Γερμανός Μonsignior(1) Μονωδιάδης.
Διοικητής Βασιλικών Καραμπινιέρων: Ταξίαρχος Macchioni Corrado.
Διευθυντής Γυμνασίου: Καπετανάκης Σταμάτιος.
Εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο. Διευθυντής: Λάμπρος Εμμανουήλ.

Αγρότες: Κάτρος Ιωάννης, Μακρής Π., Dekonemides N., Παπανικήτας Ν. Παπαβασίλη Β., Πετρίτη Μ., Βασιλάκη Π., Ζανάκης Μ.

Οδικές Μεταφορές: Μακρής Γεώργιος, Κάτρος Εμμανουήλ.

Καφενεία: Καφετζιδάκης Ν., Ματσάκης Μ., Τσαγκάρης Μ., Σταμπουλής, Γεωργιάδη.

Υποδηματοποιοί: Καφετζιδάκη Ν., Κωνσταντινίδης Σ., Παλληκαράς Βασίλης.

Έμποροι: Χουβαρδά Φωτεινή, Σταμπουλής Βασίλειος, Μακρής Γεώργιος.

Οδοντίατρος: Κωνσταντινίδης Δημήτριος.

Φαρμακοποιός: Λαμπρινός Γεώργιος.

Φωτογράφος: Σαρρής Βασίλειος.

Γιατροί - Χειρούργοι: Καπετανάκης Ιωάννης, Σακελλαρίδης Φραγκίσκος, Χατζημιχάλης Ηλίας, Λάμπρος Ανδρέας, Πετρίδης Μιχάλης.

Κουρείο: Νιωτής Μιχαήλ. 

Αρκάσα

Η Αρκάσα είχε 544 κατοίκους.
Δήμαρχος: Πιττάς Βασίλειος.

Γραμματέας: Καμαράτος Γεώργιος.

Εφημέριος: παπά Χατζήπαπας Μιχαήλ.

Πεντατάξιο Δημοτικό Σχολείο. Διευθυντής: Καμαράτος Γεώργιος.

Έμποροι: Χατζηνικόλας Πολυχρόνης, Δασκαλάκη Μαρία, Πρωτοψάλτης Μηνάς.

Μενετές

Οι Μενετές είχαν 1200 κατοίκους. "Κυρίως γεωργικό χωριό που βρίσκεται σε έναν γκρεμνό."

Δήμαρχος: Γεραπετρίτης Κωνσταντίνος.

Γραμματέας: Χαλκιάς Νικόλαος.

Εφημέριος: παπά Χατζιαντωνιάδης Αντώνιος.

Πεντατάξιο Δημοτικό Σχολείο.

Έμποροι: Χατζηδημητρίου Γεώργιος, Μαρής Γεώργιος, Γιαννόπουλος Γεώργιος, Γεραπετρίτης Βασίλειος.

Μεσοχώρι

Το Μεσοχώρι είχε 600 κατοίκους. "Σε βράχο με θέα τη θάλασσα. Υπάρχει μια πλούσια πηγή που αναβλύζει από το δάπεδο μιας εκκλησίας. Οι κάτοικοι ήταν αφοσιωμένοι στην κτηνοτροφία και τη γεωργία."

Δήμαρχος: Παπαμιχαήλ Μιχαήλ.

Γραμματέας: Βασιλάκης Νικόλαος.

Εφημέριος: παπά Σακελλαρίδης Εμμανουήλ.

Πρόεδρος Φασιστικής Οργάνωσης Αναψυχής - Διοικητής Βασιλικού Σταθμού Καραμπινιέρων: ταξίαρχος Marras Salvatote Angelo.

Πεντατάξιο Δημοτικό Σχολείο. Διευθυντής: Χαροκόπος Εμμανουήλ.

Έμποροι: Μαργέτης Ιωάννης, Φαρμακίδης Κώστας.

Όλυμπος

  Η Όλυμπος είχε 2000 κατοίκους. Ήταν ένας μεγάλος Δήμος, ο οποίος συνδεόταν με μουλαρόδρομο με το Απέρι. "Στην κορυφή του λόφου βρίσκονται περισσότεροι από 50 ανεμόμυλους, σχεδόν όλοι με πεταλοειδή κάτοψη. Σύμφωνα με την παράδοση είναι το παλαιότερο από τα χωριά που υπάρχουν στο νησί και το μόνο που έχει διατηρήσει τα αρχαία έθιμα. Συνηθίζουν να χρησιμοποιούν πολλές δωρικές λέξεις. Εντός της περιοχής του Δήμου βρίσκεται το λιμάνι του Τριστόμου, το οποίο είναι ενδιαφέρον για τα χαρακτηριστικά του, η αρχαία πόλη της Βροκούντας με τις κατοικίες της χτισμένες στους βράχους και μια άλλη αρχαία πόλη στο νησί της Σαρίας με το περίφημο μοναστήρι της Αγίας Σοφίας.

Επίνειο: Το Διαφάνι με λιμανάκι, χωριό 200 κατοίκων περίπου. Το Διαφάνι συνδέεται με την Όλυμπο με μουλαρόδρομο μιάμισης ώρας περίπου."

Δήμαρχος: Διακογεωργίου Γεώργιος.

Διοικητής Σταθμού Βασιλικών Καραμπινιέρων - Ειρηνοδίκης: Piras Antonio.

Προϊστάμενος Τελωνιακού Σταθμού - Διοικητής Βασιλικής Οικονομικής Υπηρεσίας: υπαρχιφύλακας Definis Luigi.

Εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο. Διευθυντής: Ζωγραφίδης Ηλίας.

Έμποροι: Καστελλοριζιός Αντώνιος, Καστελλοριζιός Κωνσταντίνος, Χαλκιάς Ιωάννης, Κόνσολας Ιωάννης, Τσαμπανάκης Γεώργιος.

Ιατρός - Χειρούργος: Οικονομίδης Φραγκίσκος.

Όθος

  Το Όθος είχε 700 κατοίκους. "Προϊόντα: κρασί, λάδι, πατάτες και λαχανικά. Υπάρχει μουλαρόδρομος για Πυλές 4 χλμ."

Δήμαρχος: Λαγωνικός Μιχαήλ.

Γραμματέας: Μαντινάος Μιλτιάδης.

Εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο. Διευθυντής: Μαντινάος Μιλτιάδης.

Εφημέριος: παπά Σταυράκης Νικόλαος.

Καφενεία: Λέου Βασίλειος, Κωστής Κώστας, Πικουλής Εμμανουήλ, Χατζαντώνης Βασίλειος.

Έμποροι: Σταυράκης Μιχαήλ, Αμανεζής Παναγιώτης, Λαγωνικός Θεόφιλος.

Πυλές

  Οι Πυλές είχαν 447 κατοίκους. "Η κύρια και πολύ σημαντική βιομηχανία είναι η αλιεία. Υπάρχει ο κόλπος Φοινίκι, με καλό σημείο αποβίβασης καϊκιών." (Το Φοινίκι διοικητικά ανήκε στις Πυλές.)

Δήμαρχος: Μαντινάος Ηλίας.

Εφημέριος: Παπά Μανωλακάκης Ανδρέας.

Διοίκηση Βασιλικής Οικονομικής Αστυνομίας. Δοικητής: Άγνωστο Όνομα.

Λιμενικός Σταθμός: Υπεύθυνος: Δεν υπάρχει όνομα.

Εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο: Διευθυντής: Χαζανδρούλης Ανδρέας.

Υποδηματοποιοί: Παναγιώτου Γεώργιος, Σκούλος Εμμανουήλ.

Καταστήματα: Ασλανίδης Ιωάννης, Νικολιδάκης Ιωάννης, Σόφιλλος Ηλίας, Οικονομίδης Νικόλαος (Φοινίκι), Καμαράτος Ηλίας (Φοινίκι), Πραξούλης Νικόλαος (Φοινίκι).

Ξυλουργοί: Σόφιλλος Ηλίας, Σόφιλλος Ιωάννης, Σόφιλλος Μιχαήλ, Μαλιχουτσάκης Μιχαήλ, Πατσουράκης Μηνάς.

Ιατρός - Χειρούργος: Χαλκιάς Μηνάς.

Σπόα

  Τα Σπόα είχαν 500 κατοίκους. "Μικρό ορεινό χωριό, κοντά στις ανατολικές ακτές του νησιού, στο βόρειο τμήμα.

Δρόμοι: Μουλαρόδρομος προς Όλυμπο (6 ώρες), προς Μεσοχώρι (9χλμ) και προς το κοντινό αγκυροβόλιο του Αγίου Νικολάου, όπου υπάρχουν βυζαντινά ερείπια. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία προβάτων και τη γεωργία."

Δήμαρχος: Σακέλλης Νικόλαος.

Εφημέριος: παπά Χαλκιάς Ιωάννης.

Τετρατάξιο Δημοτικό Σχολείο. Διευθυντής: Διακολιός Κωνσταντίνος.

Βωλάδα

  Η Βωλάδα είχε 700 κατοίκους.

Δήμαρχος: Καστελλοριζιός Βασίλειος.

Γραμματέας: Γεωργιάδης Εμμανουήλ.

Εφημέριος: Ιερομόναχος Ευγένιος.

Εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο. Διευθυντής: Μηναΐδης Μηνάς.

Φαρμακοποιός: Νικολαΐδης Αριστείδης.

Ιατροί - Χειρούργοι: Οικονομίδης Μηνάς, Μιχαηλίδης Εμμανουήλ, Οικονομίδης Φραγκιός.

Καφενεία: Χριστοδουλάκης Γεώργιος, Καλαφάτης Παναγιώτης, Παπαηλίας Νικόλαος, Μηναΐδης Κωνσταντίνος, Μάρτης Γεώργιος.

Υποδηματοποιοί: Χαλκιάς Ιωάννης, Χαλκιάς Ιωάννης του Μιχαήλ, Περδικολόγος Ιωάννης.

Έμποροί: Χριστουδουλάκης Ιωάννης, Κυζούλης Μηνάς.

(1) Monsignore, τιμητικός τίτλος στην Καθολική Εκκλησία, ο οποίος μερικές φορές χρησιμοποιούνταν και για ορθόδοξους ιεράρχες σε επίσημα ιταλικά έγγραφα.

 

Βασίλης Διακοβασίλης

Διαζύγια επί Τουρκοκρατίας στην Κάρπαθο.

 Πολλής κόσμος πιστεύει, ότι επί Τουρκοκρατίας, όπου οι Ελληνικοί πληθυσμοί ήταν κάτω από την στενή επίβλεψη της εκκλησίας, το διαζύγια θα ήταν μια πράξη άγνωστη μεταξύ των ανδρογύνων. Δικαστικά οι Χριστιανικοί πληθυσμοί λογοτούσαν στα εκκλησιαστικά δικαστήρια, στα οποία ηγούνταν ο Μητροπολίτης της περιοχής και μας είναι δύσκολο να φανταστούμε, ότι από την μία στο μυστήριο του γάμου έλεγαν: "ους ο Θεός συνέζευξεν, άνθρωπος μη χωριζέτω" και από την άλλη να εκδίδουν, βάση των δικαστικών τους αρμοδιοτήτων, διαζευτήρια.  Επιπλέον αν λάβαιναν υπόψη μας, ότι τα ήθη ήταν πολύ σφιχτά και η κοινωνική κριτική αυστηρότατη, τότε σίγουρα θα υποστήριζαν, ότι οι περιπτώσεις των διαζυγίων ήταν ανύπαρκτες.

  Κι όμως η παραπάνω άποψη είναι λανθασμένη. Διαζύγια έδινε η Ορθόδοξη εκκλησία, ως έσχατη όμως λύση (κατ' οικονομία), μόνο όταν η συνέχιση του γάμου ήταν αδύνατη. (π.χ. λόγω μοιχείας ή εγκατάλειψης).

Πηγάδια - 2011

  Και προς απόδειξη των παραπάνω, σήμερα θα σας παρουσιάσω δύο έγγραφα της Μητρόπολης Καρπάθου, των τελευταίων ετών της Οθωμανικής περιόδου. Το πρώτο είναι μία επίσημη πρόσκληση για την εκδίκαση υπόθεσης διαζυγίου και διατροφής, στο πνευματικό δικαστήριο της Μητρόπολης Καρπάθου. Ο σύζυγος, αγνώστου διαμονής, καλείται να παρουσιαστεί στο δικαστήριο ο ίδιος ή δια αντιπροσώπου, μετά από τριάντα μία μέρες από τη δημοσίευση της πρόσκλησης. Αν δεν παρουσιαστεί θα δικαστεί ερήμην. Η αγωγή της συζύγου αφορά διαζύγιο («επί διαζεύξει») και καταβολή χρημάτων για διατροφή (αποτίσεως διατροφής).

 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΝ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ 

   Προσκαλεῖται ὁ Ἰωάννης Μιχ. Παπᾶ Γεωργίου κτίστης, ὑπήκοος Ὀθωμανός, ὁρμώμενος ἐκ τοῦ χωρίου Μενετῶν Καρπάθου, νῦν δὲ ἀγνώστου διαμονῆς ὅπως τὴν πρώτην Παρασκευήν καὶ ὥραν 7ην τῆς ἡμέρας τουρκιστί, μετὰ παρέλευσιν τριάκοντα καὶ μιᾶς ἡμερῶν ἀπὸ τῆς πρώτης δημοσιεύσεως τῆς παρούσης κλήσεως ἐμφανισθῇ ἐνώπιον τοῦ Πνευματικοῦ Δικαστηρίου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Καρπάθου αὐτοπροσώπως, ἢ δι᾿ ἀντιπροσώπου του ὡς ἐναγόμενος ὑπὸ τῆς συζύγου αὐτοῦ Φραγκουλιᾶς Πολυχρονίου Διάκο Μιχάλη ἐκ τοῦ χωρίου Μενετῶν ἐπὶ διαζεύξει καὶ ἀποτίσεως διατροφῆς. Ἐν ἐναντίᾳ περιπτώσει ἡ κατ' αὐτοῦ ἀγωγὴ δικασθήσεται ἐρήμην. 

  Ἡ παροῦσα κλῆσις δημοσιευθήσεται τρίς κατὰ συνέχειαν διὰ τῆς ἐν Κων)πόλει ἐκδιδομένης Εφημερίδος « Εκκλησιαστική ᾿Αλήθεια. »

 Ἐν Καρπάθῳ, τῇ 16 Δεκεμβρίου 1899. 
 Ὁ Πρόεδρος.
 Ὁ Γενικὸς τοῦ Μητροπολίτου Επίτροπος. 
 Παπᾶ ᾿Ιωάννης Γ. Μυκονιάτης.

  Ιδιαιτέρως ενδιαφέρον, είναι να δούμε τι σημαίνει αυτό που λέει, "και 7ην της ημέρας τουρκιστί." Επί τουρκοκρατίας δεν ίσχυε το 24ωρο, αλλά το 12ωρο. Ανεξαρτήτως εποχής, όταν έδυε ο ήλιος ήταν 12 ακριβώς. Οπότε λαμβάνοντας υπόψη ότι ήταν Δεκέμβρης και ή δύση του ηλίου γινόταν κατά τις 6μ.μ. (χωρίς την αλλαγή της ώρας), η ώρα πρόσκλησης πρέπει να ήταν κατά τις 1μμ.

  Το δεύτερο έγγραφο είναι μια απόφαση διαζυγίου. Παραλείπεται όλο το σκεπτικό της απόφασης, αλλά είναι πολύ ενδιαφέρουσα αυτή καθαυτή η απόφαση. Πρώτα πρώτα αν και ο σύζυγος δεν παρουσιάστηκε ενώπιον του Πνευματικού Δικαστηρίου της Μητρόπολης, γίνεται δεκτή η αγωγή της συζύγου του και κηρύσσεται ο γάμος διαλυμένος με ευθύνη του συζύγου. Καταδικάζει το σύζυγο να πληρώσει 3000 γρόσια (30 τουρκικές λίρες, περίπου 24 -25 αγγλικές λίρες) προς την σύζυγό του, για να αποπληρώσει αυτή αντίστοιχο δάνειο που έλαβε, για να ζήσει αυτή και το παιδί τους. Ορίζει προθεσμία τριάντα μίας ημερών για να γίνει η χρήση του ένδικου μέσου της αποκοπής εκ μέρους του συζύγου. Η απόφαση θα δημοσιευτεί τρεις συνεχόμενες φορές στην εφημερίδα "Εκκλησιαστική αλήθεια". Αυτή η ενέργεια γινόταν συνήθως σε υποθέσεις διαζυγίου, όταν ο εναγόμενος ήταν άγνωστης διαμονής ή η απόφαση έπρεπε να λάβει ευρεία δημοσιότητα για να θεωρηθεί έγκυρη η επίδοσή της. Τα δικαστικά έξοδα θα τα προκαταβάλει η σύζυγος και θα τα διεκδικήσει στη συνέχεια από τον σύζυγό της. Την απόφαση υπογράφει ο Μητροπολίτης Αγαθάγγελος: 

 ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ
 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΝ 

 Διὰ ταῦτα 

 ................................................................................................................................

  Δικάζον ἐρήμην τοῦ ἐναγομένου καὶ ἀποφασίζον παμψηφεὶ, δέχεται τὴν ἀγωγὴν τῆς ἐναγούσης Μαρίας Ἰωάννου Μαυροθαλασσίτου ὡς νόμιμον καὶ κηρύττει διαλελυμμένον τὸν μεταξὺ αὐτῆς καὶ τοῦ ἐναγομένου Β. Μ. Κούρογλου ὑφιστάμενον γάμον ἐξ ὑπαιτιότητος αὐτοῦ. 

  Καταδικάζει τὸν ἐναγόμενον εις τὴν πληρωμήν 3000 γροσίων πρὸς τὴν ἐνάγουσαν, προερχομένων ἐκ δανείου ὅπερ συνωμολογήσατο αὕτη πρὸς διατροφήν αὐτῆς τε καὶ τοῦ ἀνηλίκου τέκνου των. 

  Ὁρίζει προθεσμίαν τριάκοντα καὶ μιᾶς ἡμερῶν πρὸς χρῆσιν τοῦ ἐνδίκου μέσου τῆς ἀνακοπῆς ἀπὸ τῆς πρώτης δημοσιεύσεως τῆς παρούσης ἀποφάσεως. 

  Διατάττει τὴν δημοσίευσιν τρὶς κατὰ συνέχειαν τοῦ παρόντος διατακτικοῦ διὰ τῆς ἐφημερίδος «Εκκλησιαστική ᾿Αλήθεια» καὶ ἐπιτίθησι τῷ ἐναγομένῳ τὰ δικαστικὰ ἔξοδα καὶ τέλη τῆς παρούσης ἀποφάσεως καὶ τῶν διαζευκτηρίων ἐγγράφων ἀνερχόμενα εἰς γρ. 300 προκαταβαλλόμενα ὑπὸ τοῦ ἐπισπεύδοντος. Ἐγένειο ἀπεφασίσθη καὶ ἐδημοσιεύθη. 

 Ἐν Καρπάθῳ, τῷ 11 Φεβρουαρίου 1900. 

 Ὁ πρόεδρος 

 † Ὁ Καρπάθου ᾿Αγαθάγγελος.

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ, ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟΝ ΙΔΡΥΜΑ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1988.

Βασίλης Διακοβασίλης

Οι ορθόδοξοι Ιεράρχες της Καρπάθου

   Η αλήθεια είναι ότι, η κατάρτιση ενός καταλόγου των Ορθόδοξων Ιεραρχών της Καρπάθου από τους πρωτοχριστιανικούς χρόνους (σίγουρα ημιτελούς), κρύβει δυσκολίες. Από τη μία πρέπει να στηριχθείς στους ήδη υπάρχοντες καταλόγους, από την άλλη όμως οφείλεις να κάνεις τις δικές αναγωγές στις πηγές και να εξάγεις τα δικά σου συμπεράσματα. Ειδικά όταν αναφέρεσαι στους πρωτοχριστιανικούς χρόνους, αλλά ακόμα και στα χρόνια της Ενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας. Ποιες είναι οι πηγές; Δημοσιευμένα σωζόμενα έγγραφα, ακόμα κι από τις Ιερές Συνόδους, όπου υπογράφουν οι Ιεράρχες της Καρπάθου, δημοσιεύσεις καταλόγων από άλλους, διαδικτυακές πηγές. Και είναι αλήθεια ότι η αναζήτησή μου στις διαδικτυακές βιβλιοθήκες με αντάμειψε, όπως για παράδειγμα όταν ανακάλυψα την απόφαση Συνόδου του Πατριαρχείου, του Ιανουαρίου του 1170, όπου υπογράφει ο Καρπάθου Ιωάννης.(1) Σημαντικό διότι εμφανίζεται το όνομά του σε κατάλογο για πρώτη φορά (απ' ότι τουλάχιστον γνωρίζω). 

  Στην έρευνα μου εντόπισα πλήθος άλλων σχετικών ντοκουμέντων, τα οποία θα παρουσιάσω στο μέλλον, τα οποία μας δίνουν στοιχεία για τη ζωή των κατοίκων των νησιών μας κατά διαφόρους περιόδους. Ψηφίδα τη ψηφίδα, μέσα από αυτό το ιστολόγιο, θα χτίσουμε μια συνολική, όσο είναι δυνατόν, εικόνα της ιστορίας του νησιού μας. Αυτή είναι η φιλοδοξία εμένα και του συνεργάτη μου, του Μιχάλη Ζερβουδάκη. Με τεκμηρίωση, αλλά και με κάποιες υποθέσεις. Διότι κάθε επιστήμη ξεκινά από την υπόθεση, η οποία πρέπει στη συνέχεια να αποδειχθεί ή να καταρριφθεί. 

Το παλιό Μητροπολιτικό κτίριο και η Μητρόπολη Καρπάθου κ΄ Κάσου (1930)

  ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 330π.Χ-717 μ.Χ.: 

1. Επίσκοπος Βάσσος 343/344 συμμετείχε στη Σύνοδο της Σαρδικής (σημερινή Σόφια). Η υπογραφή του, παρ΄ότι είναι ατελής, οι ερευνητές, καταλήγουν ότι αναμφισβήτητα ανήκει στον επίσκοπο Καρπάθου. (2)

2. Επίσκοπος Ολύμπιος συμμετείχε στη Σύνοδο της Εφέσου 431. Αν κι εδώ υπογράφει ως Καρπασίας, οι ερευνητές καταλήγουν ότι είναι της Καρπάθου. Αυτός τάχθηκε με το μέρος του αιρετικού Νεστόριου και του επισκοπικού θρόνου της Αντιόχειας που τον υποστήριζε, ενώ ολόκληρη η Κύπρος διεκδικούσε την απαλλαγή της από την εξουσία της Αντιόχειας.(3)

3. Επίσκοπος Κύρος. Πρώτο μισό του 5ου αιώνα, χωρίς λοιπών στοιχείων. Αναφέρεται σε αναθηματική πλάκα, που βρέθηκε στην Αγία Αναστασία της Αρκάσας ως Επίσκοπος Καρπάθου. Υπάρχει επιστολή του προς τον Πάπα Λέοντα Α', που ζητεί την αποκατάστασή του καθώς καθαιρέθηκε από Επίσκοπος Καρπάθου από τον Αλεξανδρείας ως αιρετικός (πιθανότατα ως Νεστοριανός) (3)(4)

4. Επίσκοπος Ζωτικός. Στην αναφορά της Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως προς τον Πάπα Ορμίσδα (Hormisdas I) σχετικά με την χειροτονία του πατριάρχη Επιφάνιου, υπέγραψε ο Ζωτικός, με το έλεος του Θεού, επίσκοπος της πόλης της Καρπασίας, επαρχίας των νησιών. Ο Επιφάνιος χειροτονήθηκε Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης στις 25 Φεβρουαρίου του 520. (3) 

5. Επίσκοπος Μηνάς. Συμμετείχε στην πέμπτη Σύνοδο, υπογράφοντας  ως Επίσκοπος Καρπαθίων νήσων. Πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 553. (3)

6. Τέλος υπάρχει ο επίσκοπος Φίλων, τον οποίον αναφέρει ο Κοσμάς ο Ινδικοπλεύστης τον 6ο αιώνα, στο έργο του Χριστιανική Τοπογραφία ως επίσκοπο Καρπάθου. Είναι άγνωστο πότε έζησε. Το ζήτημα εδώ είναι, ότι τον ίδιο διεκδικούν οι Κύπριοι, λέγοντας ότι δεν είναι Καρπάθου αλλά Καρπασίας και μάλιστα έχει αγιοποιηθεί ως Άγιος Φίλων. Εορτάζει στις 24 Ιανουαρίου και ορίζουν ότι έζησε το πρώτο μισό του 5ου αιώνα. (5) (6)

7. Άγιος Ιωάννης ο Καρπάθιος. Στο βιβλίο «Φιλοκαλία», που είναι μια συλλογή κειμένων Αγίων και σοφών της Εκκλησίας μας, περιέχονται δύο λόγοι του Αγίου Ιωάννου του Καρπαθίου. Ο πρώτος επιγράφεται «Προς τους από της Ινδίας προτρέψαντας μοναχοὺς παρακλητικός» (σε 100 κεφάλαια) και ο δεύτερος «Λόγος Ασκητικός και παρηγορητικός, συμπληρωματικός των εκατό κεφαλαίων». Πιθανόν να έζησε τον 7ο αιώνα, ήταν μοναχός και εικάζεται ότι στη συνέχεια έγινε Επίσκοπος Καρπάθου. (3)

  ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 717-1025 μ.Χ.

1. Επίσκοπος Λέων, ο οποίος υπόγραψε ως επίσκοπος Καρπάθου στην 7η Οικουμενική Σύνοδο, η οποία πραγματοποιήθηκε στη Νίκαια της Μικράς Ασίας το 787. Η Σύνοδος αυτή επανάφερε τη λατρεία των εικόνων και εδραίωσε τη σωστή λατρεία τους. (3)

2. Επίσκοπος Φίλιππος, ο οποίος υπέγραψε ως επίσκοπος Καρπαθίων στην Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης (877) για την αποκατάσταση του Πατριάρχη Φωτίου. (3)

  ΥΣΤΕΡΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: 1025-1453 μ.Χ.:

1. Αρχιεπίσκοπος Ιωάννης, ο οποίος υπέγραψε απόφαση της Συνόδου, επί αυτοκράτορα Μανουήλ Κομνηνού και Πατριάρχη Μιχαήλ, περί καταδίκης των πράξεων του Μητροπολίτη Κέρκυρας (1170). (1)

  ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ:

  Επί Ενετοκρατίας δεν μπορούσε να ασκεί τα καθήκοντα του στα Ενετοκρατούμενα νησιά κανένας ορθόδοξος Ιεράρχης. Οι ορθόδοξοι Χριστιανοί μπορούσαν όμως να έχουν τους ιερείς τους. Το Πατριαρχείο για να μην χάσει το δικαίωμα επί των εκκλησιών αυτών, συνήθιζε είτε να ορίζει Επισκόπους ως Τιτουλάριους ή να αναθέτει την επιστασία των επισκοπών αυτών σε άλλους, Ορθόδοξους Ιεράρχες.

Έτσι: 

1. Επί αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως – Νέας Ρώμης και Οικουμενικού Πατριάρχη Αντώνιου (1397) Αρχιεπίσκοπος Καρπάθου ονομάζεται κατ' επίδοσιν, ο Μητροπολίτης Μυρέων. (7)

2. Το 1460, ο Μητροπολίτης Μυρέων Ματθαίος, Υπερτίμου και Εξάρχου πάσης Λυκίας ονομάζεται και Πρόεδρος Καρπάθου και Νάξου, με δικαίωμα να χειροτονεί ορθόδοξους ιερείς σε όλα τα Ενετοκρατούμενα νησιά.  (8)

 

  ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ:

1. Αρχιεπίσκοπος Καρπάθου Ιωαννίκιος (1562-1576). Ανήκε στην αδελφότητα των μοναχών της Πάτμου. 

2. Αρχιεπίσκοπος Καρπάθου Μακάριος Α' (1576-1583). Καθαιρέθηκε.

3. Αρχιεπίσκοπος Καρπάθου ο Ζακυνθινός Ιωάσαφ Αβούρης. (1583-1590;).

4. Αρχιεπίσκοπος Θεόδουλος (1590-1601) Τον Μάη του 1590 υπογράφει Συνοδική πράξη αναγνώρισης του Πατριάρχη Μόσχας. (9)

5. Αρχιεπίσκοπος Καρπάθου Ιερόθεος (1601-1622). Αυτός καθαιρέθηκε λόγω της αντίδρασης των κατοίκων της Καρπάθου προς το πρόσωπό του. Αλλά κι αυτός, όπως φαίνεται, δεν τα πήγαινε καλά με το ποίμνιο του. Γράφει μεταξύ των άλλων προς τον Πατριάρχη Κύριλλο Λούκαρη: “ Εδώ ευρίσκεται πολλά απειθής λαός και πολλά πτωχός, και δεν βοηθούσι τον αρχιερέα αυτών....” “... Του απειθή και χοντρού λαού...(εννοεί του Καρπαθιακού)”

6. Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός Αγαπητός από τη Ζάκυνθο (1622-636). Εγκατέλειψε την Κάρπαθο για την Ενετοκρατούμενη πατρίδα του. Καθαιρέθηκε το 1643.

7. Αρχιεπίσκοπος  Αθανάσιος από τη Σάμο (1643-1665). Κατείχε τον τίτλο του "Προέδρου Κρήτης", ο οποίος του έδινε το δικαίωμα να χειροτονεί ορθόδοξους ιερείς της Ενετοκρατούμενης Κρήτης.

8. Αρχιεπίσκοπος Λεόντιος, Ιερομόναχος (1665-1674).

9. Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Β' (1674-1680), πρώην Μητροπολίτης Παραναξίας. Ουδέποτε παρουσιάστηκε στην Κάρπαθο, ζητούσε συνεχώς αναβολές από το Πατριαρχείο, μέχρι που καθαιρέθηκε.

10. Αρχιεπίσκοπος Νεόφυτος Γριμάνης από την Πάτμο (1680-1722). Αγαπήθηκε ιδιαιτέρως από τους Καρπάθιους.

11. Αρχιεπίσκοπος Νικηφόρος (1722-1731), ο οποίος ήταν γέννημα θρέμμα της Καρπάθου.

12. Αρχιεπίσκοπος Νεόφυτος, Καρπάθου και Κάσου (1731-1736). (3)

13. Αρχιεπίσκοπος Νικηφόρος Β΄ (1736-1744).

14. Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ' (1744-1754).

15. Αρχιεπίσκοπος Παρθένιος (1754-1760). Ήταν Ιερομόναχος. Καθαιρέθηκε εξαιτίας της εκνόμου διαγωγής του.

16. Αρχιεπίσκοπος Παΐσιος (1760-1764).

17. Αρχιεπίσκοπος Δανιήλ (1764-1793). Σιναΐτης Ιερομόναχος, παραιτήθηκε για να επιστρέψει στην Μονή Σινά.

18. Αρχιεπίσκοπος Νεόφυτος (1793-1832).

19. Αρχιεπίσκοπος Μεθόδιος Σαπουντζάκης (1832-1864) από την Κρήτη. Παραιτήθηκε.

   Το 1865 η αρχιεπισκοπή προάχθηκε σε Μητρόπολη Καρπάθου κ΄ Κάσου.

20. Μητροπολίτης Νικηφόρος Γ' (1865-1868) από την Κρήτη.

21. Μητροπολίτης Ιγνάτιος (1869-1875). Παραιτήθηκε.

22. Μητροπολίτης Γεράσιμος Πηγάς (1875-1885) από τη Χίο.

23. Μητροπολίτης Νείλος Σμυρνιωτάκης (1886-1889) από την Αρκαδία. Παραιτήθηκε και εφησύχασε στο Άγιο Όρος.

24. Μητροπολίτης Σωφρόνιος Αργυρόπουλος (1889-1897). Γεννήθηκε στη Χώρα του Μαρμαρά της Προικοννήσου της Προποντίδας. Εξελέγη Μητροπολίτης Ελασσώνας και αναχώρησε από την Κάρπαθο.

25. Μητροπολίτης Αγαθάγγελος Αρχύτας (1897-1908). Γεννήθηκε στις Κυδωνιές της Μικράς Ασίας. Εξελέγη Μητροπολίτης Κω και αναχώρησε.

26. Μητροπολίτης Ευγένιος Μαστοράκης (1908-1912). Γεννήθηκε στην Άνδρο.

  Ιταλοκρατία

1. Μητροπολίτης Γερμανός Μονωδιάδης (1912-1940). Γεννήθηκε στη Χίο. Ο Μητροπολίτης Γερμανός εξορίστηκε στο Καστελόριζο στις 6 Ιουλίου 1922.

2. 1940-1950 η Μητρόπολη εχήρευσε.

  Ελεύθερη Ελλάδα

1. Μητροπολίτης Απόστολος Παπαϊωάννου (1950-1975). Γεννήθηκε στη Ρόδο. Εξελέγη Μητροπολίτης Αίνου, αναχώρησε από την Κάρπαθο και τοποθετήθηκε Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Βλατάδων στη Θεσσαλονίκη.

2. Μητροπολίτης Γεώργιος Ορφανίδης (1975-1980). Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Παραιτήθηκε.

3. Μητροπολίτης Νεκτάριος Χατζημιχάλης (1980-1983). Γεννήθηκε στα Χανιά. Εξελέξη Μητροπολίτης Λέρου, Καλύμνου και Αστυπάλεας και αναχώρησε από το νησί.

4. Μητροπολίτης Αμβρόσιος Παναγιωτίδης (1983 - ως και σήμερα). Γεννήθηκε στην Ξάνθη.

                                                            Βασίλης Διακοβασίλης

  (1) ο ευτελής αρχιεπίσκοπος Καρπάθου Ιωάννης ορίσας υπέγραψα.                    σελίδες: 479-490, ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΟΜΟΣ ΕΝΔΕΚΑΤΟΣ τεύχος Α΄και Β΄, ΑΓΙΑ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ 1904

  (2) PROSOPOGRAPHIE DU DIOCESE D' ASIE (325-641), Sylrain Destephen, PARIS 2008   σελίδα 343

  (3) EPISCOPI CARPATHI σελίδα 948, ORIENS CHRISTIANUS IN EXHIBENTUR ECCLESIAE, PATRIARCHAE TOMOS PRIMUS  PARIS 1740

  (4) Επιστολή Κύρου προς Πάπα Λέοντα Α΄ σελίδα 531 έτος 449, SANCTI LEONIS MAGNI PAPAE PRIMI OPERA OMNIA NUNE PRIMUM EPISTOLIS XXX  PARIS 1775

  (5) ο της Καρπάθου Επίσκοπος Φίλων  σελίδα 329. ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΤΑ ΔΕΥΤΕΡΑΙΣ ΦΡΟΝΤΙΣΙΝ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ, ΠΑΡΙΣΙ 1906

  (6) Άγιος Φίλων - Βικιπαίδεια

  (7) Πράξις της Αντιόχειας. σελίδα 276-277, ACTA ET DIPLOMATA FRANCISCUS MIKLOSISH ET IOSEPHUS MULLER  ΒΙΕΝΗ 1901

(8) περιοδική έκδοση Αρχαιολογικά 1989, σελ 92, Ε. Παπαβασιλείου Αρχαιολόγος

(9) Ο Καρπάθου Θεόδουλος σελίδα 948, ANALECTA BYZANTINO - RUSSICA Πετρούπολη 1811

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: ( Πέρα των παραπάνω)

   ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΚΑΡΠΑΘΟΥ  Μ.Γ.ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ-ΝΟΥΑΡΟΥ  1940-1949

   ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΖΑΡΜΠΟΥΡΗ ΘΕΜΑ: “ΤΟ ΚΑΝΟΝΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ” ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Κος Γ. ΓΚΑΒΑΡΔΙΝΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2016

   https://users.sch.gr/markmarkou/katalog/ecp/karpathos.htm

   

  

Η πειρατική δράση γύρω από την Κάρπαθο στις αρχές του 17ου αιώνα.

   Δύο μεγάλα κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν η Κωνσταντινούπολη και η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Και το εμπόριο μεταξύ αυτών των περιοχών γινόταν κυρίως διαμέσου της θαλάσσης, όχι όμως δίχως κινδύνους, μιας και η Μεσόγειος μαστιζόταν από πειρατές κάθε φυλής και εθνικότητας, Άγγλους, Μαλτέζους, Ισπανούς, Γάλλους, Ναπολιτάνους, Γενουάτες, Μπαρμπερίνους, Έλληνες και Τούρκους, πρώην Ιππότες διαφόρων ταγμάτων. Άλλες φορές δρούσαν αυτόνομα(πειρατές) κι άλλες φορές εξασκούσαν  το επάγγελμα της πειρατείας για λογαριασμό πλουσίων ηγεμόνων, όπως  των Μεδίκων της Φλωρεντίας ή  της Μεγάλης Δούκισσας και πριγκίπισσας της Λορραίνης, Χριστίνας (και τότε είναι κουρσάροι). 

  Επειδή τις περισσότερες φορές τα όρια μεταξύ πειρατών και κουρσάρων είναι δυσδιάκριτα, για ευκολία θα χρησιμοποιώ τον όρο πειρατές. Όλοι οι παραπάνω έκαναν πειρατικές επιδρομές και στη στεριά, κτυπιούνταν και μεταξύ τους, αλλά κυρίως εφορμούσαν εναντίον πλοίων που εξυπηρετούσαν το Οθωμανικό εμπόριο, λεηλατώντας το εμπόρευμά τους ή αιχμαλωτίζοντας τα πληρώματά τους. Μα και τα πολεμικά πλοία του Σουλτάνου πολλές φορές αιχμαλώτιζαν δυτικά πληρώματα, τα οποία οδηγούνταν σιδηροδέσμια στην Κωνσταντινούπολη, όπου απελευθερώνονταν αφού καταβάλλονταν τα αναγκαία λύτρα. Υπήρχε ένας άτυπος κηρυγμένος πειρατικός πόλεμος μεταξύ Χριστιανικών και Μουσουλμανικών πλοίων. Η πειρατεία ήταν μια πολύ κερδοφόρος επιχείρηση κι όσοι την εξασκούσαν αποκόμιζαν τεράστια κέρδη. Εκτός το ότι διακινδύνευαν τα πάντα έπρεπε να έχουν και την τύχη με το μέρος τους, διότι πάντα καραδοκούσε ο κίνδυνος της πλήρους αποτυχίας, καθώς τους καταδίωκε συνεχώς ο Οθωμανικός στόλος. 

Ένα Γαλλικό πλοίο ενάντια σε πλoιάρια των Μπαρμπερίνων πειρατών
Aert Anthoniszon (1579-1620)

  Η διαδρομή που ακολουθούσαν τα Οθωμανικά εμπορικά πλοία και αφορά την Κάρπαθο, ήταν η Αλεξάνδρεια - Κωνσταντινούπολη. Τα Οθωμανικά πλοία ξεκινούσαν κάθε φθινόπωρο, σε μεγάλες νηοπομπές για να προστατεύονται μεταξύ τους, από την Αίγυπτο. Στο ύψος της Κύπρου αν αισθάνονταν ασφαλή, χωρίζονταν σε αυτά που θα έπιαναν λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου (Αττάλεια), και τα περισσότερα συνέχιζαν προς την Κάρπαθο, αυτά που είχαν ως τελικό προορισμό της Κωνσταντινούπολη. Την άνοιξη η διαδρομή ακολουθούσε αντίθετη πορεία. Στην περιοχή ανάμεσα Καρπάθου και Ρόδου οι πειρατές έστηναν πολλές από τις ενέδρες τους.  Έτσι μόνο στην πρώτη δεκαετία του 17ου αιώνα, έχουμε καταγεγραμμένες στα δυτικά αρχεία έξι πειρατικές επιδρομές δυτικών πληρωμάτων στην περιοχή γύρω από την Κάρπαθο, δίχως να έχουμε στοιχεία από Οθωμανικά ή άλλα μουσουλμανικά αρχεία.

  Έτσι έχουμε για παράδειγμα μια αναφορά ότι τον Σεπτέμβριο του 1603, κοντά στην Κάρπαθο, ενώ ο καιρός ήταν μπουνάτσα, ένα πλοίο της Μάλτας, ένα της Σικελίας και τρία πλοία της Νάπολης υπό τον capitan Simon de Saint Jean κτύπησαν τον Τουρκικό στόλο, συγκρουόμενα μαζί του για τρεις μέρες. Τους ανάγκασαν να οπισθοχωρήσουν προς τη Ρόδο, χάνοντας 300 άτομα. Αλλά και οι δυτικοί είχαν πολλές υλικές ζημιές και νεκρούς. Την ίδια εποχή κτύπησαν και την Τουρκική νηοπομπή εμπορικών πλοίων που έρχονταν από την Αλεξάνδρεια. 

  Μια άλλη αναφορά μας λέει για το 1605, όπου δύο πειρατικές φλωρεντινές γαλέρες με αρχηγό τον V d. Appiano, κατέλαβαν ύστερα από καταδίωξη τρία μπριγκατίνια(1) των Τούρκων, κοντά στην Κάρπαθο, φορτωμένα με εμπορεύματα.

 Την ίδια χρονιά, στις 26 Σεπτεμβρίου, μεταξύ Καρπάθου και Ρόδου αιχμαλωτίστηκαν  δύο καραμουζάλ(2), το μεγαλύτερο 1800 salme(3) και το μικρότερο 1000 κανταριών(4). 500 Τούρκοι μετέφεραν το εμπόρευμα αυτό στον πασά του Καΐρου. Από αυτούς 150 έγιναν σκλάβοι, συγχρόνως όμως και τρεις γαλέρες του Φλωρεντινού στόλου του  Αγίου Στεφάνου, υπέστησαν μεγάλες ζημιές.

  Την επόμενη χρονιά, στις 13 Μαΐου,  οι γαλέρες του Αγίου Στεφάνου με επικεφαλής τον Inghirami,πάλι μεταξύ Καρπάθου και Ρόδου,  συνάντησαν και επιτέθηκαν σε τρία καραμουζάλ, που αντέταξαν πεισματική άμυνα. Το ένα από αυτά ήταν ελληνικό. Τα δύο Τούρκικα πήγαιναν στη Δαμασκό φορτωμένα με ξυλεία και τυρί. Μετά από σκληρό αγώνα τα κατέλαβαν. Σκοτώθηκαν 40 Τούρκοι και συνελήφθησαν 34. Από τις γαλέρες σκοτώθηκαν 7 και τραυματίστηκαν 17. Άρπαξαν από τα καραμουζάλ 1000 σκούδα(5) και 13 κανόνια. Επιβίβασαν στις δικές τους γαλέρες 25 Έλληνες και άφησαν τα καραμουζάλ έρμαια της θάλασσας.

  Το 1610 ο πειρατικός στόλος του G. de Beauregard, τον Νοέμβριο συνέλαβε ένα καραμουζάλ.

  Η Κάρπαθος επίσης αναφέρεται ως θέση ανάπαυσης και συνάντησης Χριστιανών πειρατών. Πιθανόν να χρησιμοποιούσαν το φυσικό λιμάνι στο Τρίστομο, το οποίο παρέχει πλήρη προστασία και είναι δυσδιάκριτο για όποιον αδαή περνά έξω από αυτό.

  Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε, ότι αν για ένα τόσο μικρό διάστημα έχουμε τόσες πολλές πειρατικές επιδρομές στα νερά της Καρπάθου, σίγουρα αυτές δεν άφησαν ανεπηρέαστους και τους κατοίκους του νησιού όλη την περίοδο της Οθωμανικής Κατοχής, μιας και οι πειρατές έβρισκαν το νησί ελεύθερο από κάθε είδους Τουρκική φρουρά και ο Καδής για τα διοικητικά του καθήκοντα επισκεπτόταν το νησί  μόνο για μικρό διάστημα το καλοκαίρι και για να εισπράξει τους αναλογούντες φόρους. Πολλές φορές οι πειρατές κατέβαιναν στο νησί για ανεφοδιασμό, κι αν και γενικά συμπεριφέρονταν καλά στον χριστιανικό πληθυσμός, αυτό δεν ήταν ο κανόνας.

(1) μπριγκατίνι: Γρήγορο και ευέλικτο ιστιοφόρο, μεσαίου μεγέθους με δύο κατάρτια

(2) καραμουζάλ: Βαρύ μεταγωγικό και εμπορικό πλοίο του Οθωμανικού ναυτικού

(3) salme: μονάδα μέτρησης φορτίου, που γενικά αναλογούσε στο φορτίο ενός μουλαριού

(4) καντάρι: Μονάδα μέτρησης βάρους, ισοδυναμούσε περίπου με 54,5 σημερινά κιλά

(5) σκούδο: Χρυσό ή ασημένιο νόμισμα, που χρησιμοποιούσαν τα διάφορα Ιταλικά κράτη.

    Βιβλιογραφία: 

                       ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ στους μέσους χρόνους της Τουρκοκρατίας 1538-1699 Αλεξάνδρας Κρακοντέλλη Δ.Φ.   εκδόσεις ΕΣΤΙΑ 1991

                                                                                                     Βασίλης Διακοβασίλης

Signore di Scarpanto, de Casos e de Stasida....

  Ποιοι ήταν οι αφέντες της Καρπάθου επί Ενετοκρατίας; Πότε κατέλαβαν οι Ενετοί την Κάρπαθο και πότε της εγκατέλειψαν. Πώς διαδεχόταν ο ένας τον άλλο;

Οικόσημο της οικογένειας Cornaro

  Ως προς το πρώτο ερώτημα είναι γνωστό ότι ήταν οι Cornaro (Κορνάροι). Η γνωστή Ενετική οικογένεια, που διαφέντευε την Ανατολική Κρήτη και στην οποία ανήκε και ο ποιητής Βιτσέντζος Κορνάρος. Οι σημερινοί τους απόγονοι ζουν στη Μάλτα. Από την επίσημη ιστοσελίδα της Μάλτας, που αναφέρονται τα γενεαλογικά δέντρα των κατοίκων της, έχουν υιοθετήσει το επίθετο Cornari για τους προγόνους τους και όχι το Cornaro. Από τον 18ο αιώνα ονομάζονται Corner.

  Με την κατάληψη της Καρπάθου το 1306 από τους Ενετούς, οι αφέντες της περιοχής κατείχαν τον τίτλο: Signore de Scarpanto, de Caso e de Stasida δηλαδή: Άρχοντας της Καρπάθου, της Κάσου και της Αστακίδας. (Της νησίδας που βρίσκεται βορειοδυτικά της Καρπάθου, γνωστή στους Καρπάθιους ως Αστακία).

  Το 1306 ο Ενετός ευγενής Andrea Cornaro, που η οικογένεια του ήδη διαφέντευε την ανατολική Κρήτη με κέντρο τη Σητεία, κατέλαβε την Κάρπαθο, από τους Γενουάτες αδελφούς Moresco (Andrea και Loudoviko). Το 1313 το νησί πέρασε στην κατοχή των Ιωαννιτών Ιπποτών της Ρόδου, αλλά ο Andrea Cornaro επέστρεψε το 1315 και το ανακατέλαβε. Η κυριαρχία της οικογένειας των Cornaro διήρκησε ως το 1538, οπότε καταλήφθηκε από τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα για την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

  Ας δούμε λοιπόν τον επίσημο κατάλογο όσων κατείχαν τον τίτλο, Signore di Scarpanto, de Casos e de Stasida - Άρχοντας της Καρπάθου, της Κάσου και της Αστακίδα ς.

 1. Andrea I Cornarο 1306-13, 1315-23. Μέλος της ισχυρής και εύπορης βενετικής οικογένειας των Cornaro, η οποία είχε τεράστιες εκτάσεις και συμφέροντα στο Βασίλειο της Κρήτης (Regno di Candia). Η κυριότερη δράση του ήταν η κατάληψη της Καρπάθου το 1306, την οποία πήρε από τους Γενουάτες πειρατές Moresco. Αναγκάστηκε να την παραχωρήσει στους Ιωαννίτες Ιππότες της Ρόδου για λίγο (Αυτό έγινε όταν μετέβη στη Βοδόνιτσα για να υπερασπιστεί τις εκεί κτήσεις τους από τους Καταλανούς. Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ανδρόνικος -υποστηρικτής των αδελφών Moresco- συνεννοήθηκε με τον Μεγάλο Μάγιστρο της Ρόδου και αυτός κατέλαβε την Κάρπαθο), αλλά την ανακατέλαβε το 1315 μετά από ισχυρές διπλωματικές πιέσεις της Ενετικής Δημοκρατίας.  Η οικογένειά του κράτησε το νησί ως προσωπικό φέουδο μέχρι το 1538.Το 1312, ο γάμος του με τη χήρα Maria Alberto Pallavicini ή από το πατρικό της Maria della Carceri, του έδωσε συν-κυριαρχία (τον τίτλο "Co-Marchese") στη Βοδονίτσα (Φθιώτιδα) και εδάφη στην Εύβοια. Πέθανε το 1323.

2. Τον Andrea Cornaro διαδέχθηκε ο πρωτογιός του Alessio I Cornarο, (1323-1368). Ο Alessio πρόσθεσε στο όνομά του τον τίτλο του Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου, διότι κοντά στο παλάτι του στην Βενετία υπήρχε ναός του Αγίου. Ονομάζεται πλέον Alessio I di S. Giovanni Crisostomo. Αυτός απέκτησε μεγάλη υπόληψη μεταξύ των συμπατριωτών του και γι΄αυτό μετακόμισε και διέμενε στην Βενετία.  

3. Συγκυρίαρχος της κτήσης των Κορνάρων γίνεται ο αδελφός του Giovanni IΙ Cornarο (1340-89), ο οποίος διέμενε στην Κάρπαθο, φροντίζοντας την περιουσία τους και στέλνοντας το αναλογών μερίδιο από τα κέρδη τους στον αδελφό του στη Βενετία. 

4. Συγκυρίαρχος είναι και ο Andrea III Cornarο (1351-68), γιος του Allesio I Cornaro. Πιθανόν κάποιοι επέστρεφαν στη Βενετία και τους αντικαθιστούσε κάποιος άλλος από την οικογένεια.

5. Ο Pietro I Cornaro(1351-68), αδελφός του Andrea ΙΙΙ και του Giovanni IΙ, συγκυρίαρχος κι αυτός, αφού πέθαναν τα αδέλφια του άκληρα, η διαδοχή συνεχίστηκε από τη δική του οικογένεια. Αυτός ήταν  παντρεμένος με τη Marie d'Enghien,  κυρία του Άργους .

6. Ο Pietro I Cornaro ορίζει διάδοχό του τον γιό του Andrea V Cornarο, (1403-64), τον οποίο είχε ορίσει διάδοχό του ήδη ο παππούς του, Alessio I Cornaro. Ήταν σημαντική προσωπικότητα του οίκου των Cornaro. Όταν το 1403 η Βενετία συνήψε ειρήνη με τους Τούρκους του Menteshe (Μπεϊλίκι στην Περιοχή της Νοτιοδυτικής Τουρκίας) και τους Σελτζούκους Τούρκους, ο Andrea V Cornaro, αντιπροσώπευσε τους Βενετούς στις συνομιλίες αυτές. Ήταν πνεύμα περιπετειώδες, επιχειρηματικό και ανήσυχο. Ο γάμος του με την Margherita Moresco το 1429 από την οικογένεια των πρώην επικυρίαρχων του νησιού Moresco, ένωσε τις κάποτε αντίπαλες οικογένειες.

7. Με το θάνατο του Andrea V Cornaro παραλαμβάνει τον τίτλο του Signore di Scarpanto, de Casos e de Stasida ο πρωτογιός του Pietro IV Cornarο. (1464-75). Αυτός είχε τιμηθεί επιπλέον με το αξίωμα του Ιππότη και έλαβε μέρος και στο Μεγάλο Συμβούλιο της Βενετίας. Με τον τίτλο επέστρεψε στην Κάρπαθο, την οποία όμως διοικούσε ο ξάδελφος του Pietro III Cornaro, ο οποίος και τον έδιωξε λόγω μιας οικονομικής διαφοράς που είχαν. Τελικά ο Pietro IV Cornaro εγκαταστάθηκε στην Κάρπαθο με τη βοήθεια Βενετικής ναυτικής δύναμης, αλλά μόλις απομακρύνθηκε αυτή, ο Pietro III τον σκότωσε.

8. Ο γιος του Pietro IV Cornaro, Andrea IX Cornaro (1475-1520) κατήγγειλε το γεγονός της δολοφονίας στη Σύγκλητο της Βενετίας, με αποτέλεσμα να συλληφθεί  ο Pietro IX και τα αδέλφια του, οι οποίοι φυλακίστηκαν για δεκαπέντε μήνες αλλά στο τέλος αθωώθηκαν λόγω αμφιβολιών. Έχασαν όμως κάθε δικαίωμα στο νησί, παρά τις ενστάσεις που έκαμαν.

9. Τον Andrea IX Cornaro διαδέχεται ο γιός του, Pietro VI Cornaro (1527-37). Αυτός ήταν και ο τελευταίος Άρχοντας της Καρπάθου, Κάσου και Στακίδας, αφού το 1538 το νησί κατελήφθη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Αεροφωτογραφία των ερειπίων του Κάστρου στο Κοράκι, όπου
πιθανότατα ήταν η έδρα των Cornaro.  Μιχάλης Ζερβουδάκης

  Στον παρακάτω μακρύ κατάλογο παρουσιάζονται οι κληρονόμοι  του τίτλου του Άρχοντα της Καρπάθου, Κάσου και Αστακίδας - διεκδικητές της περιοχής. Διεκδικητές ακόμα και σε περίοδο που υπήρχαν μέλη της οικογένειας, που κατείχαν νόμιμα τον τίτλο. Αυτό δείχνει την μάχη εξουσίας εντός της οικογένειας Cornaro και το ενδιαφέρον τους για την Κάρπαθο. Πολλές ημερομηνίες συμπίπτουν. Οι λόγοι είναι διάφοροι. Άλλοτε πρόκειται περί συγκυριαρχίας και άλλοτε οφείλεται στις διαμάχες για την ανάληψη του τίτλου και των δικαιωμάτων που απέρρεαν από αυτόν. Οι ημερομηνίες εξάγονται κυρίως από έγγραφα των αρχείων της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας. Η οικογένεια κατέχει τον τίτλο ως το 1700 περίπου. Από την κατάληψη της Καρπάθου από τους Τούρκους, ο τίτλος γίνεται: De Jure Signore di Scarpanto, de Casos e de Stasida, δηλαδή: Ο με νόμιμο δικαίωμα Άρχοντας της Καρπάθου, Κάσου και Στασίδας.  

01. Marco I Cornarο (1313-1326).

02. Giovanni Cornarο (1313, 1323-1355).

03. Nicolo II Cornarο (1351-1368).

04. Andrea III Cornarο  (1355-1373).

05. Nicolo III Cornarο (1360-1367).

06. Nicolo I Cornarο (1361-1373).

07. Giovanni III Cornaro, (1389) 

08. Donato Cornarο.

19. Nicolo V Cornaro (1412) .

10. Francesco II Cornaro

11. Michele IV Cornaro.

12. Nicolo VIII Cornaro.

13. Michele V Cornaro.

14. Marco II Cornarο (1408).

15. Andrea VII Cornarο .

16. Giovanni IV Cornarο .

17. Michele III Cornarο (1431) . 

18. Pietro III Cornarο (1464-1485) .

19. Nicolo IV Cornaro (1408-1414).

20. Michele II Cornaro (1408-1438).

21. Nicolo VI Cornaro.

22. Michele I Cornaro (1413) .

23. Alessio II Cornarο (1416).

24. Scipione Cornarο (1462-1479). 

25. Alessio III Cornaro (1470).

26. Andrea VIII Cornarο (1471-1485).  

27. Giorgio I Cornarο.

28. Michele VI Cornaro (1477).

29. Nicolo VII Cornarο, (1479-1485).

30. Giovanni V Cornarο (1485). 

31. Michele VI Cornari .

32. Michele V Cornarο (1490) .

33. Vincenzo Cornaro (1498-1537).

34. Pietro Cornarο (1503) 

35. Antonio Cornaro (1518-1537). 

36. Andrea X Cornaro (1525-1537). 

37. Alessandro I Cornarο (1534).

38. Andrea IX Cornarο (1537).  

39. Andrea X Cornari,  de Jure Signore di Scarpanto, de Casos e de Stasida, έχουμε αναφορά γι' αυτόν, ότι το 1626 παντρεύτηκε. Μετακόμισε στην Μάλτα.

40. Nobile Giorgio Cornari, έχουμε αναφορά γι' αυτόν ότι παντρεύτηκε το 1653. 

41. Nobile Michele Cornari, έχουμε αναφορά γι' αυτόν ότι παντρεύτηκε το 1677.

42. Nobile Maria Cornari, έχουμε αναφορά γι' αυτόν ότι παντρεύτηκε το 1708 στη Γαλλία 

     Βιβλιογραφία: 

                     https://maltagenealogy.com/cornaro/

                   https://en.wikipedia.org/wiki/Cornaro_family

                   ΙΣΤΟΡΊΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΚΑΡΠΑΘΟΥ του Μ.Γ. Μιχαηλίδου - Νουάρου, τόμος 1ος, επανέκδοση 1998, σελ: 334-347

                   Karl Hoff, Chroniques greco-latines inedites ou peu connues 1869..  

    Βασίλειος Διακοβασίλης                     Μιχάλης Ζερβουδάκης